Andijon Davlat
Universiteti
OFTOB URISHIDAN SAQLANING!!!
2021-06-27    1061

Yoz o‘zining  betakror tarovati  bilan  insonga xush yoqadi.Bu faslda ko‘pchilik  tabiat qo‘ynida, orombaxish suv xavzalari bo‘yida yoqimli xordiq chiqarishni  istaydi. Ammo  shunday maroqli  damlarda quyosh  nurlari ostida  uzoq  vaqt  bo‘lish  turli  noxush  xolatlarni  keltirib chiqaradi.  Jumladan,  insonning  terisi  kuyishi  yoki  oftob  urishi mumkin.  Bu esa  sog‘lig‘imiz  uchun  juda  xavfli sanaladi. Oftob urishi inson tanasiga uzoq vaqt quyosh nuri ta’sir qilishidan vujudga kelib, odatda, tananing umumiy qizishi va terining mahalliy kuyishi bilan xarakterlanadi.

Issiq ob-havo sharoitida qanday harakatlanish lozim.

  1. Issiq havo ta’siridan saqlaning. Och (oq) rangdagi havo o‘tkazadigan (iloji boricha paxtadan tayyorlangan) kiyim-kechak va bosh kiyim kiyib yuring. Sintetik matolarda tayyorlangan kiyim-kechaklar kiymaslikka harakat qiling.Esda tuting, kuygan teri terlamaydi va sovumaydi. Ko‘chada shoshmay yuring, ko‘proq soyada bo‘lishga harakat qiling.                                                             
  2. Ko‘proq suyuqlik (suv) iste’mol qilish. Suyuqlikni (suvni) to‘g‘ri iste’mol qilish rejimi organizmni yaxshi faoliyat qilishiga sharoit yaratadi. Issiq ob-havo paytida iste’mol qilinadigan suv miqdorini ko‘paytirish lozim. Bunda shirali ichimlik yoki shirin gazlangan ichimlik o‘rniga oddiy suv bilan organizmdagi suv tanqisligini bartaraf etish kerak. Pivo yoki boshqa alkogol ichimliklar iste’mol qilmang, bu organizmning umumiy holati yomonlashishiga olib keladi. Issiq ob-havo paytida soat 12:00dan 16:00gacha oftobda yurmaslikka harakat qiling, ayniqsa ochiq quyosh tagida yurmang. O‘zingizni va ishingizni shunday rejalashtiringki, bu oraliqda siz uyda yoki ishxona(bino ichi)da bo‘ling.
  3. Muntazam tozalanish (yuvinish) terida samarali nafas olishiga ko‘mak beradi. Suv xona haroratida bo‘lishi kerak. Muzday suvda sovushga intilish, haroratlar birdan almashganida rivojlanadigan zotiljam kasalligiga qisqa yo‘ldir. Issiq (oftob) urganda soyaga yoki shaboda bor joyga o‘ting, dush qabul qiling va asta-sekin ko‘p miqdorda suv iching. Issiq ob-havo paytida e’tiboringizni sovuq ovqatlar iste’mol qilishga qarating. Meva va sabzavotlar iste’mol qiling. Ovqatlarni albatta tuz bilan iste’mol qiling. Chunki issiq ob-havo paytida inson ko‘p terlaydi va shu bilan birga yetarlicha natriy tuzini yo‘qotadi. Oftob urishining ta’siri yashirin davridek so‘ng ro‘yobga chiqib, bemorda bosh aylanishi, ko‘rishning pasayishi kuzatiladi (atrofdagi ashyolar yashil yoki qizil bo‘lib ko‘rinishi). Keyinchalik qo‘l-oyoqlar titrab, ter ajralishi tezlashadi, bemor befarq yoki haddan tashqari faol bo‘ladi. Ba’zan hushini yo‘qotib, qon bosimi keskin tushib ketadi. Bu hol boshlanishida bemor yuzi qizarib, keyin oqaradi. Bosh miyada shikastlar paydo bo‘lib, ayrim xollarda tutqanoq ro‘yobga chiqadi.
  4. Bunday issiq ob-havoni konditsionersiz tasavvur qilib bo‘lmaydi, konditsionerdan esayotgan shamol yo‘nalishi bo‘ylab joylashmang. Odatda konditsionerlarda ko‘plab bakteriyalar mavjud, ushbu bakteriyalar sovuq havo bilan birga insonga ta’sir etishi, undagi surunkali bronxit va zotiljam kasalliklari kuchayib ketishiga sabab bo‘ladi.
  5. Issiq (oftob) urishi alomatlari (umumiy holsizlik, bosh og‘rishi, yuz rangini o‘chishi (oqarib) yoki qizarib ketishi, puls me’yorida emasligi) paydo bo‘lganda terlash bilan bog‘liq suv yo‘qotilishi o‘rnini to‘ldirish uchun muntazam kichik hajmlarda (80-100 ml) suv iste’mol qilish kerak, bunda suvni iloji boricha uzoqroq og‘izda ushlab keyin ichish kerak, tanani tezda sovutish (soyaga, shaboda bor joyga o‘tish, dush qabul qilish) kerak.

Oftob urganda - jabrlanganni ochiq havodagi salqin joyga olish, kiyim tugmalarini yechish, tuzli (sovuq) suv ichirish, boshi va ko‘kragini sovuq suv bilan ho‘llash lozim (kompress qo‘yiladi). Yurak-qon tomir faoliyatini yaxshilovchi preparatlar beriladi. Yetarli miqdorda suyuqlik ichiriladi. Bunda, albatta, shifokor nazoratida bo‘lish tavsiya etiladi.  Nafas to‘htab qolganda yoki u buzilganda nashatir spirt hidlatiladi. Bu ta’sir ko‘rsatmasa sun’iy nafas oldiriladi, bu tabiiy nafas olish tiklanguncha yoki "tez yordam" kelguncha davom ettiriladi.

Issiq ob-havo paytida o‘zini tutish qoidalari:

Kuchli issiq ob-havo kuzatilganida, inson tana harorati 38 darajadan ortishi mumkin. Bunday ob-havoda uzoq vaqt bo‘lish quyosh urishi va yurak faoliyati buzilishiga olib keladi. Teri qizarishi, shilliq qavatlar qurishi va kuchli tashnalik-issiq urishi simptomlari hisoblanadi. Bu holatda tibbiy yordam ko‘rsatilmasa, odam hushdan ketib, nafas olish va yurak urishi to‘xtashi mumkin. Agar  suvning bo‘yida quyoshda uzoq vaqt bo‘lib, birdan suvga kirsangiz (suvga tashlansangiz), bunda haro-ratlar farqi tufayli o‘pka siqilishi (nafas olish qiyinlashib) va yurak urishi to‘xtab qolishi mum-kin. Shuning uchun, suvga kirishdan oldin badanni ho‘llab (bel, ko‘krak va h.k.), suvga moslashish kerak. Bunga ko‘proq keksa yoshdagi kishilar amal qilishlari zarur.

Aholi  o‘rtasida oftob urishdan saqlanish  uchun mutaxassislar maslahati:

Boshni yengil,  oq rangdagi tabiiy tolali  bosh  kiyim bilan,  ko‘zlarni esa  quyoshdan  saqlovchi ko‘zoyngak  yordamida  muxofaza  qilishni  tavsiya etishadi. Shuningdek,  quyosh  tig‘ida,  cho‘milish  joylarida,  ayniqsa,  kuyosh  faol   davri   xisoblanmish - soat 12.00 dan 16.00 gacha  bo‘lgan davrda  uzoq  vaqt qolishdan saqlanish  lozimligini  uqtirishadi.  Quyoshda  toblanishning  davomiyligi 15-20  daqiqani  tashkil  qilishi,  agar uzaytirilshi lozim bo‘lsa,  bu  asta - sekinlik bilan amalga oshirilishi  kerakligini,  biroq  davomiyligi  ikki soatdan oshmasligi va orada tanaffuslar  bo‘lishi zarurligini  ta’kidlashadi. 

Mutaxassislarning fikricha: 

   quyoshda toblanish  muolaajsi  uchun yeng maqbul  muddat ertalabki va  kechki   vaqtidir. Bu  muolajani ovqatlangandan so‘ng kamida bir soatdan keyin amalga oshirish lozim. Bu jarayon cho‘milish  cho‘milish bilan almashtirib turilsa, yana xam yaxshi bo‘ladi. Quyoshda toblanishni yotgan xolatda emas, balki xarakatlanish  jarayonida  amalga oshirish lozim. Issiq  paytda  ko‘p  ovqat  iste’mol  qilmaslikka xarakat  qilish, ko‘proq sut-qatiq  maxsulotlari va  sabzavotlarni iste’mol qilish  yaxshi naf  beradi. Yozning issiq kunlarida organizmda  suv miqdorini ushlab  turishga  xarakat qilish darkor (kuniga 3 litr atrofida gazsiz  mineral sovuq suv, maxsus tuzli  eritmalar iching). Kun tig‘iz paytida vaqti-vaqti bilan  badanni  sovuq suvda namlangan namlangan dastro‘mol bilan artib  turish  issiqlanishdan  asraydi. Issiq  sharoitda ishlaganda vaqti-vaqti bilan imkon darajasida salqin joyda dam olish,  ish joylarida sovutkichlar o‘rnatish  yozning  jazirama kunlarini  birmuncha  yengil o‘tishini ta’minlaydi.

Shuhratbek Shaxmuratovich Qo‘zibekov
Mehnatni muhofaza qilish bo‘limi boshlig‘i
MANZILIMIZ
170100, O'zbekiston Respublikasi, Andijon shahar,
Universitet ko'chasi 129-uy
E-pochta: agsu_info@edu.uz, anddu@exat.uz
Telefon/faks: 0 (374) 223 88 30
Ishonch telefon: 0 (374) 223 88 14
Transport: 75-yo'nalishdagi taksilar
BIZ IJTIMOIY TARMOQLARDA
© Andijon davlat universiteti, 2004-2024. Barcha huquqlar himoyalangan.